Ostrvo Go­spe od Škr­pje­la bi­lo je ju­če stje­ci­šte vjer­ni­ka, ho­do­ča­sni­ka ko­ji su do­šli na svet­ko­vi­nu Uz­ne­se­nja Bla­že­ne Dje­vi­ce Ma­ri­je na ne­bo ili Ve­li­ke Go­spe, ko­je se 15. av­gu­sta sla­vi u Ka­to­lič­koj cr­kvi. Re­dov­ne ho­do­ča­sni­ce Ve­li­ke Go­spe su ča­sne se­stre smje­šte­ne u sa­mo­sta­nu na Sve­tom Sta­si­ju, fra­nje­vač­kog re­da Bez­gre­šnog za­če­ća. Po­red vjer­ni­ka iz svih mje­sta Bo­ke, mi­sa­ma od 6 sa­ti uju­tru do 6 sa­ti uve­če pri­su­stvo­va­li su i broj­ni ho­do­ča­sni­ci iz Du­brov­ni­ka, a bi­lo je i pu­no stra­na­ca, ko­ji su ne­pre­kid­no to­kom ci­je­log da­na kru­ži­li bro­di­ći­ma od Pe­ra­sta do ostr­va i na­zad. Na Go­spi od Škr­pje­la bi­lo je i mno­go tu­ri­sta i po­sje­ti­la­ca ko­ji su obi­la­zi­li vri­jed­ne ko­lek­ci­je ka­me­nih eks­po­na­ta iz do­ba neo­li­ta, do sa­vre­me­ne umjet­no­sti, sli­kar­stva i ra­da u zla­tu i sre­bru.
– Uvi­jek je po­seb­na čast bi­ti ov­dje, bi­lo kao po­sje­ti­lac, tu­ri­sta, a po­seb­no za vjer­ni­ke – ka­že za „Dan” don Ro­bert Ton­sa­ti, žup­nik u Žu­pi Sv. Ane u Đu­ri­ći­ma, ko­ji je sve­tu mi­su u 10 sa­ti u sve­ti­štu sla­vio na po­ziv don Sreć­ka Ma­ji­ća, pe­ra­škog žup­ni­ka.
– Ovo je naj­sve­ti­je mje­sto Ko­tor­ske bi­sku­pi­je, mje­sto ko­je u se­bi sa­ži­ma ne­ko­li­ko sto­ti­na go­di­na pre­da­nja, vje­re, mo­li­tve, za­vje­ta, što se mo­že i vi­dje­ti po bo­ga­toj oki­će­no­sti cr­kve, ma­te­ri­jal­nom iz­ra­zu za­hval­no­sti Bo­gu za pri­mlje­ne mi­lo­sti i za za­go­vor Bla­že­ne Dje­vi­ce Ma­ri­je. Ovaj dan pro­sla­vlja Go­spu ko­ja je du­šom i ti­je­lom uz­ne­se­na na ne­bo, zbog to­ga što je ne­tak­nu­ta gri­je­hom, osta­la vjer­na u pot­pu­no­sti i Bož­jem pla­nu i na­u­mu ko­ji je on imao s njom – ka­že don Ton­sa­ti, i do­da­je da je ostr­vo sa­mo po se­bi fe­no­men, naj­pri­je zbog na­či­na po­stan­ka, vje­štač­kim pu­tem gra­đen ljud­skom ru­kom.
– Ukup­no dvje­sta go­di­na tra­ja­la je grad­nja ostr­va i cr­kve. Po­če­lo se na­si­pa­va­njem oko ma­log spru­da, oko ško­lja ko­ji je vi­rio iz mo­ra, na ko­me je u 15. vi­je­ku na­đe­na slav­na iko­na, ko­ja se da­nas ču­va na glav­nom ol­ta­ru. Glav­ni ol­tar je iz­nad te hri­di, ko­ja se mo­že na­pi­pa­ti ru­kom. Tu vjer­ni­ci mo­gu da do­tak­nu ono na če­mu su na­sta­li otok i ci­je­la cr­kva. Gra­đen je lju­ba­vlju, a oni ko­ji su za­po­če­li nje­go­vu grad­nju pri­je dvje­sta go­di­na, ni­su vi­dje­li njen kraj, ali su ipak sve­srd­no gra­di­li. Re­ne­san­sni sli­kar Tri­po Ko­ko­lja je po iko­no­graf­skom pro­gra­mu bi­sku­pa An­dri­je Zma­je­vi­ća osli­kao Je­van­đe­ljem unu­ra­šnjost cr­kve (ži­vot Bla­že­ne Dje­vi­ce Ma­ri­je, ži­vot Isu­sa Hri­sta, sta­ro­za­vjet­na pro­ro­čan­stva ko­ja se is­pu­nja­ju u No­vom za­vje­tu) – ob­ja­šnja­va mla­di žup­nik i na­gla­ša­va da „ovo mje­sto je­ste tu­ri­stič­ka atrak­ci­ja, ali u pr­vom re­du ovo je škri­nja kul­tur­nog bla­ga ne­pro­cje­nji­ve vri­jed­no­sti, što ide da­le­ko vi­še od sa­mo pu­ke tu­ri­stič­ke atrak­ci­je”.
Mu­ze­ji su na­sta­li sku­plja­njem pred­me­ta sa stra­ne, a ove zbir­ke na­sta­le su do­bro­volj­nim da­ri­va­njem.
– Ovo mje­sto ne pra­vi raz­li­ku ni u po­gle­du vje­re ni u po­gle­du na­ci­je. Ov­dje se vjen­ča­va­ju lju­di iz Austra­li­je, Ka­na­de, Ita­li­je, Nje­mač­ke, Ru­si­je... Ja sam pred­vo­dio bez­broj tih vjen­ča­nja, jer ovo mje­sto ima du­hov­nu sna­gu ko­ja pri­vla­či, te je u tom smi­slu sve­op­šte bo­gat­stvo. Ovo mje­sto ču­va ne­pro­cje­nji­vu ma­te­ri­jal­nu kul­tur­nu ba­šti­nu, ko­ja je ujed­no i ba­šti­na vje­ra, to je neo­dvo­ji­vo – pod­vla­či don Ro­bert, i do­da­je da je sla­vlje­nje Go­spe usko ve­za­no sa „Fa­ši­na­dom”, ko­ja je pro­gla­še­na ne­ma­te­ri­jal­nim kul­tur­nim do­brom Cr­ne Go­re. Don Ton­sa­ti sma­tra da sve­ti­šte ni­je u pot­pu­no­sti tu­ri­stič­ki va­lo­ri­zo­va­no, ni­ti ga tu­ri­stič­ki rad­ni­ci ade­kvat­no pred­sta­vlja­ju – po­mi­nju ga tek kao pu­ku tu­ri­stič­ku atrak­ci­ju, ne ob­ja­šnja­va­ju­ći lju­di­ma da je ovo u pr­vom re­du sve­ti­šte, a da sve osta­lo pro­is­ti­če iz to­ga.
M.D.Po­po­vić


Or­ga­ni­zo­va­ti đač­ke eks­kur­zi­je

Kao što uče­ni­ci osnov­nih ško­la sa Pri­mor­ja od­la­ze na iz­le­te po sje­ve­ru Cr­ne Go­re, u ma­na­stir Mo­ra­ču i u Ostrog da gle­da­ju di­vo­te ko­je su ba­šti­na Pra­vo­slav­ne cr­kve, bi­lo bi ja­ko li­je­po ka­da bi isto ta­ko dje­ca iz unu­tra­šnjih kra­je­va do­la­zi­la ov­dje na eks­kur­zi­je, iz­le­te, da shva­te da je Cr­na Go­ra ze­mlja ko­ja ima ba­šti­nu ra­zno­li­kog po­ri­je­kla i sa­dr­ža­ja. Ne­ki pro­fe­so­ri iz Pod­go­ri­ce zna­ju da do­ve­du po­ne­kad uče­ni­ke na ovo sve­ti­šte, ali bi to mo­glo da se or­ga­ni­zu­je mno­go bo­lje, ka­ko bi do­šlo do tih kul­tur­nih raz­mje­na i spa­ja­nja oba­le sa kon­ti­nen­tal­nim di­je­lom, što bi po­mo­glo me­đu­sob­nom ra­zu­mi­je­va­nju, sma­tra don Ton­sa­ti.


Isto­rij­ski do­ku­men­ti vje­re

Za­vjet­ne plo­či­ce, ko­jih ima pre­ko dvi­je hi­lja­de, svje­do­čan­stva su i isto­rij­ski do­ku­men­ti vje­re, za­to što je sva­ka plo­či­ca, sva­ki za­vjet, ka­že don Ton­sa­ti, za­vjet kon­kret­ne oso­be, kon­kret­ne po­ro­di­ce, že­ne, maj­ke, oca, ko­ji je za­tra­žio ili za­tra­ži­la od­re­đe­nu mi­lost i za tu mi­lost je dao za­vjet da će do­ći i za­hva­li­ti se. Za­vje­to­da­vac bi za­hva­lio na mi­lo­sti na uči­nje­nom za­vje­tu i usli­še­noj mo­li­tvi da­ju­ći za­vjet­nu plo­či­cu. Naj­no­vi­je za­vjet­ne plo­či­ce su od pri­je ne­ko­li­ko go­di­na, a de­sno od ol­ta­ra mla­den­ci osta­vlja­ju bi­der­ma­je­re sa vjen­ča­nja.


Ze­le­ni mra­mor pla­ćen zla­tom

Da gra­di­te­lji­ma cr­kve i ol­ta­ra ni­šta ni­je bi­lo pre­sku­po ka­da je u pi­ta­nju Cr­kva bo­ži­ja, da ni­su pi­ta­li za ci­je­nu, go­vo­ri po­da­tak da su pla­ti­li oko 150 ki­lo­gra­ma sre­bra za ne­ko­li­ko stu­bo­va od ze­le­nog mra­mo­ra za iz­ra­du ta­ber­na­ku­la (sve­tog hra­ni­šta).
Ze­le­ni mra­mor (ver­de an­ti­co) je ve­o­ma ri­je­dak i ne­ma ga vi­še u pri­rod­nim na­la­zi­šti­ma, a te­ži­na mra­mo­ra je pla­ća­na istom te­ži­nom zla­ta i sre­bra. Ol­tar je sa­gra­đen od če­ti­ri vr­ste mra­mo­ra –bi­je­li ka­rar­ski, žu­ti, cr­ve­ni i ze­le­ni.